Je paard staat te dutten, het hoofd zakt verder naar beneden en ineens knikt je paard door de ‘voorknieën’ en lijkt op de grond te vallen. Dit kan flink schrikken zijn! Het typische in elkaar zakken en bijna omvallen, wordt niet altijd ‘live’ gezien. Soms kom je hier alleen achter als er camera’s op stal hangen. Wat wel kan opvallen bij paarden met deze klachten, zijn ‘onverklaarbare’ verwondingen aan de voorkant van de kogels en/of ‘voorknieën’. Wat is er aan de hand met je paard? En is de diagnose waar soms aan gedacht wordt wel terecht?

Narcolepsie bij het paard

Narcolepsie is een zeldzame neurologische afwijking, waarbij er op hersenniveau iets verstoord raakt in de stofjes die signalen doorgeven. Daardoor kan een paard ineens ‘in slaap vallen’. Bij mensen en honden is deze aandoening ook bekend en meer onderzocht dan bij paarden. Bij mensen is er een verband aangetoond met een lage concentratie van een bepaald stofje (hypocretine). Bij honden kunnen slaapaanvallen optreden bij heftige emoties, bijvoorbeeld tijdens het spelen. Bij paarden is narcolepsie heel zeldzaam en is een onderliggende oorzaak niet met zekerheid vastgesteld. Bij veulens zijn gevallen beschreven waarin een veulen tijdens het spelen of het rennen achter de merrie ineens in slaap viel.

Bepaalde medicatie kan gebruikt worden om een aanval uit te lokken en zo de diagnose te stellen. Ook andere aandoeningen (bijvoorbeeld aan het hart of andere neurologische aandoeningen) moeten uitgesloten worden bij deze ‘slaapaanvallen’.

Aangezien narcolepsie zo zeldzaam is, is het belangrijk verder te kijken en een vaker voorkomende oorzaak niet te vergeten. Namelijk een slaaptekort!

Slaaptekort bij paarden

Een paard moet kunnen liggen om de REM-slaap te bereiken. Weliswaar minder lang dan wij mensen, maar een paard moet minimaal zo’n 30 minuten per dag liggen om een diepe slaap te bereiken. Er kunnen verschillende redenen zijn waarom een paard dit niet doet. Een aantal oorzaken:

• Onrust in de kudde of op stal
• Onbekend terrein (bijv. paarden die voor meerdaagse wedstrijden op reis zijn of paarden net na een verhuizing)
• Geen goede ligplek (modder, harde ondergrond etc.)
• Pijn!

Soms is het slaaptekort eenvoudig op te lossen door een zachte, droge plek te creëren waar een paard comfortabel kan gaan liggen. Dit is iets wat zeker niet vergeten mag worden wanneer paarden 24/7 buiten gehuisvest worden in groepsverband. Onrust in de kudde kan er dan ook nog wel eens voor zorgen dat een paard niet durft te gaan liggen. Let dus goed op de leefomgeving als er signalen zijn van een slaaptekort.

Afb. Soms is de afwezigheid van een goede ligplek de reden van een slaaptekort

Pijn bij paarden

Onderliggende pijn is, in mijn ervaring, de grootste reden van het optreden van een slaaptekort. Ik heb het al een aantal keer gezien en de oorzaken varieerden toen van maagzweren en rugklachten en ernstige artrose. Dat paarden pijn vaak slecht laten zien, is bekend. Als eigenaar kun je extra alert zijn op subtiele signalen van pijn die bijvoorbeeld af te lezen zijn aan de gezichtsuitdrukking. Denk hierbij aan samengeperste lippen, spanning op de kauwspieren, blik in de ogen etc.

Neurologische klachten (dus wanneer er ergens iets misgaat met de aansturing vanuit het zenuwstelsel) kunnen ook ten grondslag liggen aan een slaaptekort. Het paard kan dan onzeker zijn over het liggen en het opstaan. Oudere verzwakte dieren hebben soms de kracht niet meer om op te staan en gaan daardoor niet meer liggen. Dit is dan een heel verdrietige en moeilijke situatie…

Onderzoek

Wanneer er het vermoeden bestaat van een slaaptekort, is het belangrijk je dierenarts een goed lichamelijk onderzoek te laten doen. Pijn als oorzaak moet eerst uitgesloten worden. Een slaaptekort is namelijk een ernstige aantasting van het welzijn. Hopelijk kan er dan adequaat ingegrepen worden.

Wanneer er na uitvoerig (internistisch) onderzoek toch sprake blijkt te zijn van narcolepsie, is het belangrijk de omgeving zo ‘veilig’ mogelijk te maken. Een dik (stro)bed en eventueel zachte bekleding van de wanden zodat het paard zich niet kan verwonden, zijn dan van belang. Meestal blijft narcolepsie redelijk stabiel en kunnen deze paarden verder goed functioneren.

Vragen?

Heb je twijfels over de symptomen die je paard laat zien, twijfel niet en neem contact op met je paardendierenarts! Hopelijk kan er een diagnose gesteld worden en kan je paard goed geholpen worden. Heb je vragen over dit onderwerp? Stel ze gerust hieronder!

Referenties:

Mignot EJM, Dement WC. Narcolepsy in animals and man. Equine Vet J 1993;25:476 – 477.

McFarlane D, Maidment NT, Lam H, et al. Cerebrospinal fluid concentration of hypocretin-1 in horses with equine pituitary pars intermedia disease and its relationship to oxidative stress, in Proceedings, 25th American College of Veterinary Internal Medicine Convention 2007;791.